‘Vrede op aarde’?
Op eerste kerstdag 2023 sprak Koning Willem Alexander in zijn kersttoespraak over de betekenis van ‘vrede op aarde’. Hij zette de vraag in de context van de onrust in de wereld en dichterbij in ons eigen land, de opkomende vervreemding van elkaar. Kerst als tijd van bezinning, als tijd om in de spiegel te kijken naar onszelf. Wat is eigenlijk vrede op aarde? Hij verwoordde het heel treffend.
Ik citeer het nog even: “Vrede is geen gezapige rust, geen collectieve winterslaap. Vrede is het vermogen om conflicten beheersbaar te houden. Tegenstellingen horen erbij. Ze houden ons wakker en zorgen ervoor dat vergeten belangen aan bod komen en dat nieuwe oplossingen een kans krijgen. Zonder tegenstellingen geen vooruitgang. Maar de manier waarop we ermee omgaan is allesbepalend”.
De afrekencultuur…
Verderop zei hij:
“Dat vraagt iets van de manier waarop we met elkaar omgaan. Als we boos zijn over dingen die ons raken, zijn we te snel geneigd te denken: wie is er fout? Wie is er schuldig?
Maar fouten maken is menselijk. Sterker nog: fouten maken en daarvan leren, maakt ons tot bétere mensen.” “Een harde afrekencultuur maakt onze leefwereld onherbergzaam. Ze belemmert bovendien dat we samen verder komen en oplossingen vinden. Als we onze energie nu eens zouden besteden aan het samen vinden van oplossingen, dan komen we veel verder.”
En het klopt wat de Koning hier aangeeft. Een afrekencultuur ondermijnt een samenleving waarin tegenstellingen en verschillende meningen mogen bestaan en waarin samen gezocht wordt naar oplossingen voor een algemeen probleem of een algemeen belang.
Binnen bedrijven en organisaties werkt het precies hetzelfde. Als in een bedrijf of organisatie een afrekencultuur heerst ondermijnt dat een veilige werkomgeving en is dit een bron van onderhuidse angst en frustratie wat op den duur leidt tot escalatie, slechte samenwerking en verzuim.
Als arbeidsmediator kom ik dit regelmatig tegen. Als er geen veiligheid wordt ervaren om situaties of zaken bespreekbaar te maken, als afwijkende visies of meningen niet worden gehoord maar worden veroordeeld, publiekelijk of onderhuids, gaan mensen op de achtergrond op zoek naar medestanders met dezelfde mening en vormen zij een onderstroom die uiteindelijk een vernietigende werking heeft op de samenwerking binnen het team, of die leidt tot langdurig verzuim.
Eigen gelijk
Het is van cruciaal belang dat bedrijven en organisaties zich binnen hun teams bekwamen in het oordeelvrij luisteren naar elkaar en tegenstellingen niet als bedreiging te zien, maar als mogelijkheid om vanuit een brede blik te kijken naar bedrijfsprocessen, belangen of problemen. Niet het eigen gelijk, de eigen visie als enige juiste te zien, maar open te staan voor wat die ander te vertellen heeft en te kijken of vanuit elkaars verhaal iets gemeenschappelijks te vormen is. Het brengt meer eigenaarschap en verantwoordelijkheid en daarmee een betere samenwerking, waardoor conflicten beheersbaar worden.
Tegenstellingen overbruggen.
Het begint allemaal bij de bereidheid om het gesprek aan te gaan en oordeelvrij, los van eigen visie, naar de ander te luisteren wat de ander bedoelt met hetgeen hij of zij zegt en hier ook iets mee te doen. Op die wijze kun je tegenstellingen overbruggen en krachten bundelen en gezamenlijk eigenaar worden van een gezamenlijk gevonden verhaal of oplossing.